Μουσείο, Αρχαιολογικό Ισθμίων

Το μουσείο βρίσκεται στην είσοδο του αρχαιολογικού χώρου όπου στα μέσα του 7ου αι. π.Χ. είχε ιδρυθεί το ιερό του Ίσθμιου Ποσειδώνα. Πολύ κοντά, στη νοτιοανατολική γωνία του ιερού, ανακαλύφθηκαν τα ίχνη του αρχικού σταδίου, με την ιδιόμορφη τριγωνική αφετηρία (ύσπληγξ), όπου κάθε δύο χρόνια τελούνταν τα Ίσθμια, οι τρίτοι σε σπουδαιότητα πανελλήνιοι αγώνες μετά τους Ολυμπιακούς και τα Πύθια στους Δελφούς. Σε αυτό το μονόχωρο και λιτό μουσείο έχουν συγκεντρωθεί τα ευρήματα από τις διαδοχικές οικοδομικές φάσεις του ναού του Ποσειδώνα και των άλλων ναών του ιερού, από τους αγώνες, καθώς και ευρήματα από το λιμάνι των Κεγχρεών. Από αυτό το σημαντικό για την εμπορική ευημερία της Κορίνθου λιμάνι προέρχονται και τα μοναδικά στην Ελλάδα υαλοθετήματα (opus sectile), που μοιάζουν με μωσαϊκούς πίνακες και εκτίθενται στο βάθος της αίθουσας του μουσείου. Στον προθάλαμο του μουσείου, εκτός από ένα τμήμα σίμης με λεοντοκεφαλή, που προέρχεται από την πρώτη ανοικοδόμηση του ναού του Ποσειδώνα (460 π.Χ. περίπου), τα άλλα τρία ευρήματα μεγάλου μεγέθους είναι από τη ρωμαϊκή εποχή. Στα Ίσθμια, όπως και στην Κόρινθο, από το 44 π.Χ. αρχίζει η ανακαίνιση του ιερού, που είχε καταστραφεί από τον Ρωμαίο στρατηγό Μόμμιο το 146 π.Χ. Στην περίοδο της νέας ακμής της Κορίνθου και των Ισθμίων υπό τη ρωμαϊκή κυριαρχία (2ος αι. μ.Χ.) ανήκουν οι δύο επινίκιες στήλες που θα δείτε στο αριστερό μέρος του προθαλάμου, καθώς και το άγαλμα αυτοκράτορα στον τύπο του Διός που εκτίθεται δεξιά της σίμης. Μπαίνοντας στη μεγάλη αίθουσα, αριστερά σας θα δείτε ένα τμήμα από αρχαϊκό πώρινο κούρο, και δίπλα από αυτόν, στον τοίχο, ένα χάρτη της ευρύτερης περιοχής των Ισθμίων. Στην προθήκη κάτω από το χάρτη εκτίθενται μικρά αγγεία, κεραμίδες και τμήματα τοιχογραφιών από τους εξωτερικούς τοίχους του ναού του Ποσειδώνα, ενώ στα τρία ράφια της προθήκης δεξιά του χάρτη μπορείτε να δείτε πήλινα και χάλκινα αναθήματα της αρχαϊκής εποχής, που προέρχονται επίσης από το ναό του θεού της θάλασσας. Δεξιά αυτής της προθήκης, στη μέση της αίθουσας, εκτίθεται ένα αποκαταστημένο πήλινο περιρραντήριο, ενώ στην προθήκη δεξιά του αγγεία, κομμάτια οψιανού, ειδώλια, πυξίδες, λήκυθοι και λύχνοι, που αποτελούν δείγματα κατοίκησης της περιοχής από την προϊστορική εποχή. Στην πίσω πλευρά της προθήκης θα δείτε κτερίσματα από αντρικό τάφο του 5ου αι. π.Χ. Στην ίδια (δεξιά) πλευρά της αίθουσας, στην προθήκη που είναι τοποθετημένη παράλληλα με τον τοίχο, εκτίθενται πήλινα ειδώλια, μήτρες που χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή τους, αγνύθες και αγγεία, μεταξύ των οποίων και μερικά μελαμβαφή, τα οποία προέρχονται από ένα εργαστήριο επεξεργασίας υφασμάτων (κναφείο). Στη συνέχεια θα συναντήσετε μια υδρορρόη των ρωμαϊκών χρόνων, και στο ύψος της μεγάλης γυάλινης πόρτας που βλέπει προς τον αρχαιολογικό χώρο μια προθήκη με ευρήματα της ελληνιστικής εποχής. Απ’ αυτά ξεχωρίζουν ένα χρυσό ενώτιο, ένα κύπελλο αφιερωμένο στον Ποσειδώνα και τμήματα μιας επιγραφής. Ακριβώς απέναντι από αυτή την προθήκη έχει στηθεί ένα από τα σημαντικότερα εκθέματα του μουσείου. Πρόκειται για το κατασκευασμένο από λακωνικό μάρμαρο περιρραντήριο από τον αρχαϊκό ναό του Ποσειδώνα. Η λεκάνη του έχει διάμετρο 1,20 μ. περίπου και βαστάζεται από τέσσερις γυναικείες μορφές, η καθεμιά από τις οποίες πατάει σε ένα καθισμένο λιοντάρι. Στο δεξί τους χέρι κρατούν την ουρά του λιονταριού και στο αριστερό το λουρί που είναι περασμένο στο λαιμό του. Αξίζει να προσέξετε και τα τέσσερα κεφάλια κριών δίπλα σ’ αυτά των γυναικείων μορφών. Στην προθήκη αριστερά του περιρραντηρίου καθώς κοιτάζετε προς το βάθος της αίθουσας, εκτίθενται μεταλλικά αντικείμενα των αρχαϊκών χρόνων, μεταξύ των οποίων και πέντε χάλκινα κράνη. Τα δύο από αυτά είναι ιλλυρικού τύπου και έχουν κατασκευαστεί μεταξύ του 720 και 550 π.Χ., το τρίτο είναι κορινθιακού τύπου (650-570 π.Χ. περίπου) και τα άλλα δύο χαλκιδικού τύπου (530-470 π.Χ). Το ένα από τα τελευταία φέρει παραστάσεις κριαριών στις παραγναθίδες. Στην ίδια προθήκη εκτίθενται λαβές και διακοσμητικά αντικείμενα από χάλκινα αγγεία, διαβήτες, μια χάλκινη βάση λύχνου και χρυσά περσικά νομίσματα (δαρεικοί). Πιο κάτω την προσοχή σας θα τραβήξει ο υπερφυσικός μαρμάρινος κορμός του αγάλματος της Αμφιτρίτης. Προέρχεται από λατρευτικό σύμπλεγμα αγαλμάτων του ναού του Ποσειδώνα (2ος αι. μ.Χ.), ο οποίος την εποχή εκείνη είχε τη μορφή που θα δείτε στο σχεδιάγραμμα που αναρτάται στον τοίχο αριστερά από το άγαλμα, πάνω από τρεις αμφορείς. Ακολουθούν δύο προθήκες τοποθετημένες σε σχήμα Γ. Στο μπροστινό τμήμα της προθήκης που κοιτά προς την είσοδο της αίθουσας θα δείτε λατρευτικά αντικείμενα από το ιερό των Ισθμίων, που χρονολογούνται από την κλασική και ρωμαϊκή εποχή. Ανάμεσά τους υπάρχουν δύο χέρια από ένα μαρμάρινο άγαλμα κιθαρωδού, πήλινα ειδώλια, αγγεία και εργαλεία οικοδομών. Στο πίσω μέρος της ίδιας προθήκης παρουσιάζονται ακροκέραμα, κέραμοι με σφραγίδες και λαβές αμφορέων. Στην άλλη προθήκη, που εφάπτεται με την προηγούμενη, θα δείτε μια εντυπωσιακή σε αριθμό συλλογή λύχνων. Οι λύχνοι αυτοί είχαν χρησιμοποιηθεί πιθανότατα στις μυστικές τελετές που τελούνταν στο άδυτο του ναού του Παλαίμονα, που ιδρύθηκε στα ρωμαϊκά χρόνια. Σύμφωνα με το μύθο που αναφέρει ο Παυσανίας, ο οποίος επισκέφθηκε τα Ίσθμια το 2ο αι. μ.Χ., ο βασιλιάς της Βοιωτίας Αθάμας κυνηγούσε τη σύζυγό του Ινώ και το γιο του Παλαίμονα, οι οποίοι έπεσαν στη θάλασσα στις Σκιρωνίδες πέτρες (κοντά στα σημερινά Μέγαρα), με αποτέλεσμα να πνιγούν. Ένα δελφίνι μετέφερε το σώμα του νεκρού παιδιού στην ακτή, όπου το βρήκε ο μυθικός βασιλιάς της Κορίνθου Σίσυφος, ο οποίος στη μνήμη του ίδρυσε τους αγώνες των Ισθμίων. Απέναντι από αυτή την προθήκη θα δείτε δύο παναθηναϊκούς αμφορείς. Πίσω τους υπάρχει μια προθήκη όπου, εκτός από μερικές αιχμές όπλων, εκτίθενται κυρίως αντικείμενα που έχουν σχέση με τους αγώνες, όπως οι λίθινοι και μολύβδινοι αλτήρες που κρατούσαν στα δυο τους χέρια οι αθλητές του άλματος εις μήκος και ο αρύβαλλος, που περιείχε λάδι. Οι αθλητές, πριν μπουν στην παλαίστρα, άλειφαν το σώμα τους με λάδι και μετά το τέλος του αγωνίσματος το αφαιρούσαν με τη βοήθεια της στλεγγίδας, σαν αυτή που υπάρχει πλάι στον αρύβαλλο. Στον τοίχο πάνω από την προθήκη έχει αναρτηθεί μια μαρμάρινη κεφαλή ενός αθλητή των Ισθμίων, στην οποία διακρίνεται το στεφάνι από το ιερό πεύκο που βρισκόταν κοντά στο βωμό του Ποσειδώνα, με το οποίο βραβεύονταν οι νικητές. Από το σημείο αυτό ο υπόλοιπος χώρος της αίθουσας, όπως επισημαίνεται και από μια πινακίδα που κρέμεται από την οροφή, είναι αφιερωμένος στο λιμάνι των Κεγχρεών. Στην προθήκη που βρίσκεται σε αυτό το σημείο αριστερά μπορείτε να δείτε αγγεία και λύχνους από την κλασική, ρωμαϊκή και βυζαντινή εποχή. Η σχεδιαστική αναπαράσταση της προκυμαίας του λιμανιού στην ίδια προθήκη θα σας βοηθήσει να καταλάβετε πώς ήταν διαμορφωμένος ο χώρος στη διάρκεια της ρωμαϊκής εποχής, ενώ στην αεροφωτογραφία φαίνονται καθαρά τα τμήματα των δύο λιμενοβραχιόνων, που σήμερα βρίσκονται κάτω από τη θάλασσα. Στο ίδιο ύψος, στη δεξιά πλευρά της αίθουσας, υπάρχουν δύο προθήκες όπου εκτίθενται τμήματα από ξύλινα έπιπλα, καθώς και οι επενδύσεις από λεπτά φύλλα ελεφαντόδοντου που τα διακοσμούσαν, τα οποία χρονολογούνται από τον 4ο αι. μ.Χ. Από αυτά αξίζει να προσέξετε τα δύο τμήματα από κάθισμα ή αναλόγιο σε σχήμα δελφινιού, στη μικρότερη από τις δύο προθήκες που έχει τοποθετηθεί παράλληλα στον τοίχο, και την εντυπωσιακή ξύλινη τροχαλία στο επάνω γυάλινο ράφι της άλλης προθήκης. Στην τρίτη από το τέλος προθήκη της αριστερής πλευράς εκτίθενται αγγεία οικιακής χρήσεως, αμφορείς, εργαλεία καλλωπισμού, κοσμήματα, γυάλινα αγγεία, κομμάτια μαρμάρου και ψηφίδες μωσαϊκού, μαζί με τις πέτρες από τις οποίες κόπηκαν. Στις υπόλοιπες πέντε προθήκες της αίθουσας, καθώς και στο πίσω μέρος μιας άλλης στο μέσο της αίθουσας, έχουν συγκεντρωθεί τα πιο γνωστά ευρήματα του λιμανιού των Κεγχρεών, του 4ου αι. μ.Χ., περίοδο κατά την οποία είχε μετατραπεί σε κοσμοπολίτικο κέντρο, όπου κατέφθαναν εμπορικά πλοία από όλη την ανατολική Μεσόγειο. Τα 87 υαλοθετήματα (opus sectile) που βρέθηκαν το 1964 ανά δύο σε κιβώτια μέσα στη θάλασσα προέρχονται μάλλον από την Αίγυπτο και προορίζονταν για τη διακόσμηση των τοίχων στη στοά του ναού της Ίσιδας. Πρόκειται για ένα είδος μωσαϊκού από κομμάτια αδιαφανούς πολύχρωμου γυαλιού, τα οποία έχουν υποστεί επεξεργασία και έχουν συναρμολογηθεί σύμφωνα με μια τεχνική που έχει εκλείψει από την αρχαιότητα. Αναπαριστούν σκηνές από λιμάνια, ψαράδες, πλοία, πουλιά, άνθη, γεωμετρικά σχέδια, καθώς και ολόσωμες ανθρώπινες φιγούρες, για τις οποίες πολλοί μελετητές εικάζουν ότι απεικονίζουν αρχαίους Έλληνες, όπως ο Όμηρος και ο Πλάτωνας. Από αυτή τη σπάνια συλλογή ευρημάτων εσείς σήμερα μπορείτε να δείτε ένα μικρό μέρος και με τη βοήθεια των έγχρωμων αναπαραστάσεων που υπάρχουν αναρτημένες πάνω από τα περισσότερα απ’ αυτά να καταλάβετε πώς ήταν στην αρχική τους μορφή. Αρχίζοντας από αριστερά, στην πρώτη προθήκη έχουν συγκεντρωθεί εφτά μικρά τμήματα με παραστάσεις πουλιών, φυτών και τοπίων δίπλα σε ποτάμι, που οι μελετητές πιστεύουν ότι πρόκειται για το Νείλο, ενώ στη δεύτερη προθήκη τμήματα από υαλοθέτημα με παράσταση οικοδομημάτων από ένα λιμάνι της αρχαιότητας. Κινούμενοι πάντα προς τα δεξιά περιμετρικά της αίθουσας θα συναντήσετε την προθήκη στην οποία εκτίθενται δύο τμήματα με διακοσμητικές συνθέσεις, καθώς και αυτήν που περιέχει το μεγαλύτερο σε έκταση τμήμα με την παράσταση ενός λιμανιού. Στο υαλοθέτημα στο μέσο της αίθουσας οι μελετητές πιστεύουν ότι απεικονίζεται ο Πλάτωνας, ενώ στο πίσω μέρος του (μη ορατό, γιατί δεν κατέστη δυνατή η αποκόλληση) ο Όμηρος. Από το 1964, οπότε και ανευρέθηκαν από τον αρχαιολόγο της Αμερικανικής Αρχαιολογικής Σχολής Ρόμπερτ Σκράντον, τα υαλοθετήματα πέρασαν από πολλές φάσεις συντήρησης, πολλές από τις οποίες δεν ήταν ίσως οι πιο ενδεδειγμένες. Αυτό συνέβη κυρίως γιατί δεν υπήρχε η τεχνογνωσία για αντικείμενα σαν κι αυτά, ελάχιστα από τα οποία έχουν βρεθεί σ’ όλο τον κόσμο. Πρόσφατα το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο ενέκρινε τη μελέτη για την προληπτική συντήρησή τους σε πρώτο στάδιο και την αποκατάστασή τους, με στόχο να εκτεθούν με τέτοιο τρόπο, ώστε, αν δε γίνει δυνατή η αποκόλληση της πίσω πλευράς τους για να εκτεθεί ξεχωριστά, να είναι τουλάχιστον ορατή. Τέλος, από το Υπουργείο Πολιτισμού αναγγέλθηκε το 1999 η ανέγερση μιας νέας αίθουσας στο μουσείο, για να στεγάσει ειδικά και μόνο αυτά τα σπάνια ευρήματα. Γενική άποψη του εκθεσιακού χώρου του Αρχαιολογικού Μουσείου Ισθμίων. Άποψη του εκθεσιακού χώρου του Αρχαιολογικού Μουσείου Ισθμίων. Στο βάθος διακρίνονται τα υαλοθέματα.